Öz
The concept of urban form is a phenomenon that is currently being updated and discussed in the scientific literature. It is seen that the physical, social, cultural, economic, political and administrative factors that shape the city in various historical processes since the emergence of the concept of city are examined. In addition to the factors that shape and classify the city, along with technological and scientific developments, it is seen that the meaning and dimension of the urban phenomenon changed. Changes and developments in the economic, political, legal, administrative and socio-cultural fields within the time series cause people's needs and demands to change. The increasing and various demands of people; it brings with it the reproduction of the spaces that can respond to these needs. Therefore, throughout history, the formation of the urban form; it is about the change of the way of life and the diversity of consumption behaviors. In this study, the scientific literature on the urban phenomena and the factors affecting the urban form are examined and the different theories are evaluated comparatively. The aim of the study is to examine different aspects of the theories and practices that have emerged from the past on the urban form, is to present the overlapping and conflicting arguments of these theories with each other. Within the context of this descriptive study, it is possible to find out the urban form needed for the cities of the future, starting from the definitions and searches of different urban forms.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Aktan, E. Ö. (2006). Kent biçimi–ulaşım etkileşimine ilişkin (tarihsel ve güncel) yaklaşımlar ve İstanbul örneği. (Doktora tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul). http://tez.yok.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
- Andreu, P. (1999). Borders and Borderers. Architectural Design (69), s. 57-61.
- Bayhan, İ. H. (1969). Şehir planlaması. İstanbul.
- Blumenfeld, H. (1975). Continuity and change in urban form. Journal of Urban History.
- Burgess, E. W. (1925). The growth of the city, The City The University of Chicago Press, Chicago and London.
- Castells, M. (2005). Enformasyon çağı I: Ekonomi, toplum ve kültür-ağ toplumunun yükselişi. (çev. E. Kılıç). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Chandler, T., Fox, G. (1974). 3000 years of urban growth. London: Academic Press.
- Childe, V. G. (1996). Tarihte neler oldu? (çev. M. Tuncay, A. Şenel). İstanbul: Alan Yayıncılık.
- Ching, F. (2003). Mimarlık ve sanatta yaratıcı bir süreç, çizim (çev. Ç. Birkan). İstanbul: Yem Yayınları.
- Çalışkan, O. (2004). Sürdürülebilir kent formu: derişik kent. Planlama Dergisi, 3, 33-52.
- D’agostıno, S. (2018). Sınır kavramı, mimari ve kentin değişen sınırları. (Yüksek lisans tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü. İstanbul).
- Dilek, S. (2016). Enformasyon ve bilgiye dayalı yeni ekonomi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11 (1), 87-91.
- Erdoğan, G. (2015). Kent makroformlarının mekânı kullanma verimliliklerinin fraktal boyut ile incelenmesi. (Doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir).
- Ertürk, Ş. (2006). İlk Çağ kentlerinde kullanılan grid planlamanın toplumsal, düşünsel ve ekonomik yönlerinin değerlendirilmesi için bir çalışma örneği. (Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara).
- Foley, D. L. (1964). An approach to metropolitan spatial structure. Philadelphia.
- Günay, B. (2012). Planlama ve kentin kurgusu (der. M. Ersoy, Kentsel planlama kuramları). İstanbul: İmge Kitabevi.
- Hoyt, H. (1939). The structure and growth of residential areas in American cities Washington, DC: Federal Housing Administration.
- Hall, T. (2001). Urban geography. 2nd edition. Routledge.
- Hasol, D. (2010). Ansiklopedik mimarlık sözlüğü. İstanbul: Yem Yayınları.
- Kaplan, D. V., Wheeler, J. O. ve Holloway, S. R. (2004). Urban geography, Wiley International Edition, John Wiley & Sons, Inc, USA.
- Karaaslan, F. (2017). Modern kent mekânlarında toplumsal unutma, Düşünen Şehir Dergisi, 1, 60-67.
- Keleş, R. (1972). Şehirciliğin kuramsal temelleri, Siyasal bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara.
- Lombart, M. (2002). İslamın Altın Çağı: İlk Zafer Yıllarında İslam. İstanbul: Pınar Yayınları.
- Lynch, K. (1960). The Image of the City. Cambridge, Massachusetts, London: The MIT Press.
- Lynch, K. (1981). A Theory of good city form. Cambridge, Massachusetts, London: The MIT Press.
- Morris, A. E. J. (1994). History of urban form-before the ındustrial revolutions. Longman Scientific & Technical, New York.
- Mumford, L. (2013). Tarih boyunca kent: kökenleri, geçirdiği değişimler ve geleceği (çev. G. Koca, T. Tosun). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Özcan, K. (2005). Anadolu’da Selçuklu dönemi yerleşme sistemi ve kent modelleri. (Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya).
- Pirenne, H. (2014). Orta Çağ kentleri (çev. Ş. Karadeniz). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Sekman, A. (2017). Kentsel formların ütopya ve distopya kavramları bağlamında irdelenmesi. Toplum ve Demokrasi, 11 (23).
- Serter, G. (2013). Şikago Okulu kent kuramı: Kentsel ekolojik kuram. Planlama 2013; 23 (2).
- Soja, W. E. (2000). Postmetropolis, critical studies of cities and regions. Massachusetts: Blackwell Publishers Ltd.
- Spreiregen, P. D. (1965). The architecture of towns and cities. McGraw-Hill, USA.
- Tanrıöver, O., Kırlı, S. (2015). Global köy ve kültürel emperyalizm: Küreselleşme bağlamında enformasyon toplumuna bakış. Intermedia International Peer-Reviewed E-Journal Of Communication Sciences, 2 (1), 133-142.
- Tekeli, İ. (2010). Türkiye’nin kent planlama ve kent araştırmaları tarihi yazıları. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Tezer, S. T. (2001). Kent biçiminin köprüler etkisinde değişiminin incelenmesi, Floransa örneği (Yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul). http://tez.yok.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
- Tezer, S. T. (2015, Ekim). Kent formunun tarihsel gelişiminin incelenmesinde yeni bir perspektif; Floransa kent formunun köprüler etkisinde gelişimi. Türkiye Kentsel Morfoloji Sempozyumu.
- Türk, S. M. (2015). 20. yüzyıl kent kuramları. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt:2, Sayı:3.
- Yazgı, B. (2006). İstanbul’da kent formunun mekansal analizi. (Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul).
- Yenice, M. S. (2005). Kentsel planlama sürecinde Konya kent formunun gelişimi üzerine bir araştırma (Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya).
- Yeşiltepe, M. (2008). Ticaretin kent formu ve yapısına etkilerinin Trabzon örneği üzerinde incelenmesi. (Yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon). http://tez.yok.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
- Weber, M. (2012). Şehir, Modern kentin oluşumu. (çev: Musa Ceylan) İstanbul: Yarın Yayınları.
- Wycherley, R. E. (1993). Antik çağda kentler nasıl kuruldu? (çev. N. Nirven, N. Başgelen). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Öz
Kent formu kavramı, günümüzde halen güncelliğini koruyan ve bilimsel
literatürde tartışılan bir olgudur. Kent
kavramının ortaya çıkışından itibaren çeşitli tarihsel süreçlerde kenti
şekillendiren fiziksel, toplumsal, kültürel, ekonomik, politik ve idari
faktörlerin incelendiği görülmektedir. Kenti şekillendiren ve
sınıflandırılabilen etmenlerin yanı sıra teknolojik ve bilimsel gelişmeler ile
birlikte kent olgusunun taşıdığı anlam ve boyutun değiştiği de görülmektedir.
Zaman dizgesi içerisinde, ekonomik, politik, yasal-yönetsel, sosyo-kültürel
alanlarda yaşanan değişim ve gelişmeler, bireylerin ihtiyaçlarının ve
taleplerinin değişmesine neden olmaktadır. Bireylerin artan ve çeşitlilik arz
eden talepleri ise; bu ihtiyaçlara cevap verebilecek mekânların yeniden
üretimini beraberinde getirmektedir. Dolayısıyla tarih boyunca kent formunun
biçimlenişinin; bireyin yaşam şeklinin değişmesi ve tüketim davranışlarının
çeşitliliği ile ilgili olduğu ortadadır. Bu çalışmada soyut ve somut anlamları bünyesinde barındıran kent
olgusu ve kent formunu etkileyen faktörler üzerine bilimsel yazın incelenmekte,
farklı teorilerin karşılaştırmalı olarak değerlendirilmesi yapılmaktadır.
Çalışmanın amacı; geçmişten günümüze tarihsel süreç içerisinde tartışılan
kentsel form ile ilgili ortaya konulan teori ve uygulamaların farklı bakış
açılarını irdelemek; bu teorilerin birbirleri ile çakışan ve çatışan
argümanlarını ortaya koymaktır. Betimsel araştırma niteliği taşıyan bu çalışma
kapsamında; farklı kentsel form tanım ve arayışlarından yola çıkarak, geleceğin
kentleri için, kentsel forma dair ihtiyaç duyulan bakış açısına dair
çıkarsamalarda bulunulmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Aktan, E. Ö. (2006). Kent biçimi–ulaşım etkileşimine ilişkin (tarihsel ve güncel) yaklaşımlar ve İstanbul örneği. (Doktora tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul). http://tez.yok.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
- Andreu, P. (1999). Borders and Borderers. Architectural Design (69), s. 57-61.
- Bayhan, İ. H. (1969). Şehir planlaması. İstanbul.
- Blumenfeld, H. (1975). Continuity and change in urban form. Journal of Urban History.
- Burgess, E. W. (1925). The growth of the city, The City The University of Chicago Press, Chicago and London.
- Castells, M. (2005). Enformasyon çağı I: Ekonomi, toplum ve kültür-ağ toplumunun yükselişi. (çev. E. Kılıç). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Chandler, T., Fox, G. (1974). 3000 years of urban growth. London: Academic Press.
- Childe, V. G. (1996). Tarihte neler oldu? (çev. M. Tuncay, A. Şenel). İstanbul: Alan Yayıncılık.
- Ching, F. (2003). Mimarlık ve sanatta yaratıcı bir süreç, çizim (çev. Ç. Birkan). İstanbul: Yem Yayınları.
- Çalışkan, O. (2004). Sürdürülebilir kent formu: derişik kent. Planlama Dergisi, 3, 33-52.
- D’agostıno, S. (2018). Sınır kavramı, mimari ve kentin değişen sınırları. (Yüksek lisans tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü. İstanbul).
- Dilek, S. (2016). Enformasyon ve bilgiye dayalı yeni ekonomi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11 (1), 87-91.
- Erdoğan, G. (2015). Kent makroformlarının mekânı kullanma verimliliklerinin fraktal boyut ile incelenmesi. (Doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir).
- Ertürk, Ş. (2006). İlk Çağ kentlerinde kullanılan grid planlamanın toplumsal, düşünsel ve ekonomik yönlerinin değerlendirilmesi için bir çalışma örneği. (Yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara).
- Foley, D. L. (1964). An approach to metropolitan spatial structure. Philadelphia.
- Günay, B. (2012). Planlama ve kentin kurgusu (der. M. Ersoy, Kentsel planlama kuramları). İstanbul: İmge Kitabevi.
- Hoyt, H. (1939). The structure and growth of residential areas in American cities Washington, DC: Federal Housing Administration.
- Hall, T. (2001). Urban geography. 2nd edition. Routledge.
- Hasol, D. (2010). Ansiklopedik mimarlık sözlüğü. İstanbul: Yem Yayınları.
- Kaplan, D. V., Wheeler, J. O. ve Holloway, S. R. (2004). Urban geography, Wiley International Edition, John Wiley & Sons, Inc, USA.
- Karaaslan, F. (2017). Modern kent mekânlarında toplumsal unutma, Düşünen Şehir Dergisi, 1, 60-67.
- Keleş, R. (1972). Şehirciliğin kuramsal temelleri, Siyasal bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara.
- Lombart, M. (2002). İslamın Altın Çağı: İlk Zafer Yıllarında İslam. İstanbul: Pınar Yayınları.
- Lynch, K. (1960). The Image of the City. Cambridge, Massachusetts, London: The MIT Press.
- Lynch, K. (1981). A Theory of good city form. Cambridge, Massachusetts, London: The MIT Press.
- Morris, A. E. J. (1994). History of urban form-before the ındustrial revolutions. Longman Scientific & Technical, New York.
- Mumford, L. (2013). Tarih boyunca kent: kökenleri, geçirdiği değişimler ve geleceği (çev. G. Koca, T. Tosun). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Özcan, K. (2005). Anadolu’da Selçuklu dönemi yerleşme sistemi ve kent modelleri. (Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya).
- Pirenne, H. (2014). Orta Çağ kentleri (çev. Ş. Karadeniz). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Sekman, A. (2017). Kentsel formların ütopya ve distopya kavramları bağlamında irdelenmesi. Toplum ve Demokrasi, 11 (23).
- Serter, G. (2013). Şikago Okulu kent kuramı: Kentsel ekolojik kuram. Planlama 2013; 23 (2).
- Soja, W. E. (2000). Postmetropolis, critical studies of cities and regions. Massachusetts: Blackwell Publishers Ltd.
- Spreiregen, P. D. (1965). The architecture of towns and cities. McGraw-Hill, USA.
- Tanrıöver, O., Kırlı, S. (2015). Global köy ve kültürel emperyalizm: Küreselleşme bağlamında enformasyon toplumuna bakış. Intermedia International Peer-Reviewed E-Journal Of Communication Sciences, 2 (1), 133-142.
- Tekeli, İ. (2010). Türkiye’nin kent planlama ve kent araştırmaları tarihi yazıları. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Tezer, S. T. (2001). Kent biçiminin köprüler etkisinde değişiminin incelenmesi, Floransa örneği (Yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul). http://tez.yok.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
- Tezer, S. T. (2015, Ekim). Kent formunun tarihsel gelişiminin incelenmesinde yeni bir perspektif; Floransa kent formunun köprüler etkisinde gelişimi. Türkiye Kentsel Morfoloji Sempozyumu.
- Türk, S. M. (2015). 20. yüzyıl kent kuramları. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt:2, Sayı:3.
- Yazgı, B. (2006). İstanbul’da kent formunun mekansal analizi. (Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul).
- Yenice, M. S. (2005). Kentsel planlama sürecinde Konya kent formunun gelişimi üzerine bir araştırma (Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya).
- Yeşiltepe, M. (2008). Ticaretin kent formu ve yapısına etkilerinin Trabzon örneği üzerinde incelenmesi. (Yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon). http://tez.yok.gov.tr/ adresinden edinilmiştir.
- Weber, M. (2012). Şehir, Modern kentin oluşumu. (çev: Musa Ceylan) İstanbul: Yarın Yayınları.
- Wycherley, R. E. (1993). Antik çağda kentler nasıl kuruldu? (çev. N. Nirven, N. Başgelen). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Derleme Makale |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 28 Aralık 2018 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2018Cilt: 10 Sayı: 4 |
