Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Aşı Okuryazarlığı ve Aşı Tutumu Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 15 Sayı: 4, 315 - 322, 29.12.2023

Elif Uruç Öztürk Ahmet Bülbül Nurşen Talmaç

https://doi.org/10.52791/aksarayiibd.1314495

Öz

Bu çalışma Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde bulunan bireylerin aşı okuryazarlık düzeyi ile aşı tutumu düzeylerinin saptanması ve bu iki değişken arasındaki ilişkinin belirlenmesiyle literatüre katkı sunmayı amaçlamaktadır. Araştırma evrenini Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yaşayan ve 18 yaşını doldurmuş olan bireyler oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini çalışmaya katılmayı kabul eden araştırma kriterlerine sahip 439 katılımcı oluşturmaktadır. Veriler online anket tekniği ile toplanmıştır. Verilerin analizinde IBM SPSS Paket Program 25 kullanılmıştır. Verilerin analizinde çarpıklık (skewness) ve basıklık(kurtosis) değerlerinin hesaplaması, Doğrulayıcı Faktör Analizi, Bağımsız t-testi (Independent t-Test), ANOVA ve Bivariate korelasyon analizleri kullanılmıştır. Analiz sonuçları incelendiğinde; demografik verilerin aşı okuryazarlık düzeyi ve aşı tutum düzeyi üzerinde etkili olduğu ve aşı okuryazarlık düzeyi ile aşı tutumu arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Aşı Aşı Tutumu Aşı Okuryazarlığı

Kaynakça

  • Aygün, E. ve Tortop, H. S. (2020). Ebeveynlerin aşı tereddüt düzeylerinin ve karşıtlık nedenlerinin incelenmesi. Güncel Pediatri Dergisi, 18(3), 302.
  • Biasio, L. R., Bonaccorsi, G., Lorini, C., & Pecorelli, S. (2021). Assessing COVID-19 vaccine literacy: A preliminary online survey. Human Vaccines & Immunotherapeutics, 17(5), 1304-1312. https://doi.org/10.1080/21645515.2020.1829315
  • Çıtak, G. ve Aksoy, Ö. D. (2020). Aşılamada önemli bir engel: Aşı reddi. ERÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 7(2), 15-20.
  • Daly, M., Jones, A., & Robinson, E. (2021). Public Trust and willingness to vaccinate against COVID-19 in the US from october 14, 2020, to March 29, 2021. JAMA, 325(23), 2397-2399. https://doi.org/10.1001/jama.2021.8246
  • Dubé, E., Vivion, M., & MacDonald, N. E. (2015). Vaccine hesitancy, vaccine refusal and the anti-vaccine movement: İnfluence, impact and implications. Expert Review of Vaccines, 14(1), 99.
  • Durak, H. ve Seferoğlu, S. S. (2016). Türkiye'de sosyal medya okuryazarliği ve sosyal ağ kullanim örüntülerinin incelenmesi. Journal of International Social Research, 9(46).
  • Durmuş, A., Akbolat, M. ve Amarat, M. (2021). COVID-19 aşı okuryazarlığı ölçeği’nin Türkçe geçerlilik ve güvenirliliği. Çukurova Medical Journal, 46(2), 732-741. https://doi.org/10.17826/cumj.870432
  • Ertaş, H. ve Göde, A. (2021). Sağlık okuryazarlığı ile aşı karşıtlığı arasındaki ilişkinin incelenmesi: Üniversite öğrencileri üzerinde bir araştırma. Journal of Academic Value Studies, 7(1), 3.
  • Ferdous, M. Z., Islam, M. S., Sikder, M. T., Mosaddek, A. S. M., Zegarra-Valdivia, J. A., & Gozal, D. (2020). Knowledge, attitude, and practice regarding Covid-19 outbreak in Bangladesh: An Online-Based Cross-Sectional Study. Plos One, 15 (10), 1-17.
  • Gusar, I., Konjevoda, S., Babić, G., Hnatešen, D., Čebohin, M., Orlandini, R., & Dželalija, B. (2021). Pre-vaccination COVID-19 vaccine literacy in a croatian adult population: a cross-sectional study. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18 (13), 7073.
  • Hussain, A., Ali, S., Ahmed, M., & Hussain, S. (2018). The anti-vaccination movement: a regression in modern medicine. Cureus, 10(7).
  • Kader, Ç. (2019). Aşı karşıtlığı: Aşı karasızlığı ve aşı reddi. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi, 4(3), 377-88. Karagöz, Y., Yalman, F. ve Karaşin, Y. Covid-19’a Yönelik komplo teorilerinin aşı tereddüdüne etkisi: Aşı tutumunun aracı rolü. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 19-31.
  • Kata, A. (2010). A postmodern Pandora’s Box: Anti-vaccination misinformation on the internet. Vaccine, 28(7), 1712.
  • Kittipimpanon, K., Maneesriwongul, W., Butsing, N., Visudtibhan, P. J., & Leelacharas, S. (2022). COVID-19 vaccine literacy, attitudes, and vaccination ıntention against COVID-19 among thai older adults. Patient Preference and Adherence, 16, 2365-2374. https://doi.org/10.2147/PPA.S376311
  • Korkut, S., Ülker, T. ve Çidem, A. (2022). COVID-19 Aşı okuryazarlığı ve COVID-19 aşısına yönelik tutumları etkileyen faktörler . Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi , 11(3) , 1041-1050 . DOI: 10.37989/gumussagbil.1051425
  • Luyten, J., Bruyneel, L., & van Hoek, A. J. (2019). Assessing vaccine hesitancy in the UK population using a generalized vaccine hesitancy survey ınstrument. Vaccine, 37(18), 2494-2501.
  • Martin, L. R., & Petrie, K. J. (2017). Understanding the dimensions of anti-vaccination attitudes: The vaccination attitudes examination (VAX) scale. Annals of Behavioral Medicine, 51(5), 652-660. https://doi.org/10.1007/s12160-017-9888-y
  • Michel, J. P. ve Goldberg, J. (2021). Education, healthy ageing and vaccine literacy. The Journal of Nutrition, Health & Aging, 25(5), 698-701.
  • Montagni, I., Ouazzani-Touhami, K., Pouymayou, A., Pereira, E., Texier, N., Schück, S., & Tzourio, C. (2022). Who is hesitant about Covid-19 vaccines? The profiling of participants in a French online cohort. Revue d’Épidémiologie et de Santé Publique, 70(3), 123-131. https://doi.org/10.1016/j.respe.2022.02.004
  • Moylett, E. H., & Hanson, C. I. (2004). Mechanistic actions of the risks and adverse events associated with vaccine administration. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 114(5), 1012.
  • Öztora, S., Gokcen, G. B., & Dagdeviren, H. N. (2022). Anti-vaccination and ıts growing ımportance. Eurasian Journal of Family Medicine, 11(3), 151-156. https://doi.org/10.33880/ejfm.2022110302
  • Pala, K., Türkkan, A., Dönmez, S. ve Kalkan, Y. (2022). Bir kamu kurumu çalışanlarında COVID-19 aşı tutumu ve ilişkili etmenler. Turkish Journal of Public Health, 20(3), https://doi.org/10.20518/tjph.1105634
  • Paul, E., Steptoe, A., & Fancourt, D. (2021). Attitudes towards vaccines and intention to vaccinate against COVID-19: Implications for public health communications. The Lancet Regional Health - Europe, 1, 100012. https://doi.org/10.1016/j.lanepe.2020.100012
  • Rodríguez, C., Rueda-Medina, B., Callejas-Rubio, J. L., Ríos-Fernández, R., de la Hera-Fernández, J., & Ortego-Centeno, N. (2022). Covid-19 vaccine literacy in patients with systemic autoimmune diseases. Current Psychology, 1-16.
  • Richlin, J. B. (2023). From iatrogenesis to vaccine skepticism: US mothers’ negative vaccine perceptions and non‐vaccination practices as reverberations of medical harm. Medical Anthropology Quarterly, 37(2), 118-133.
  • Schwarzinger, M., Watson, V., Arwidson, P., Alla, F., & Luchini, S. (2021). COVID-19 vaccine hesitancy in a representative working-age population in France: A survey experiment based on vaccine characteristics. The Lancet Public Health, 6(4), e210-e221. https://doi.org/10.1016/S2468-2667(21)00012-8
  • Tamimi, H., Tahmasebi, R., Darabi, A. H., & Noroozi, A. (2021). The predictive role of vaccine literacy and vaccine hesitancy on acceptance of COVID-19 vaccination. ISMJ, 24(6), 597-609.
  • Tekinel, B. (2020). Tehlikeli olan hangisi? Aşı mı, aşı karşıtlığı mı?. Ege Tıp Bilimleri Dergisi, 3(2), 1.
  • Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakalnlığı. (2019). Türkiye’nin nüfus haritası. https://www.icisleri.gov.tr/turkiyenin-nufus-haritasi adresinden alındı.
  • Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı. (2019). Türkiye’nin nüfus haritası. https://www.icisleri.gov.tr/turkiyenin-nufus-haritasi adresinden alındı.
  • Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı Halk Sağlıkğı Genel Müdürlüğü. (2017). Bulaşıcı hastalıklarla mücadele rehberi. https://hsgm.saglik.gov.tr/dosya/mevzuat/genelge/Bulasici-Hastaliklar-ile-Mucadele-Rehberi-Genelgesi-2017-11.pdf adresinden alındı.
  • Yang, X., Wei, L., & Liu, Z. (2022). Promoting COVID-19 Vaccination Using the Health Belief Model: Does Information acquisition from divergent sources make a difference?. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(7), 3887. https://doi.org/10.3390/ijerph19073887
  • Yeşiltepe, A., & Çal, A. (2022). The effect of the health literacy levels of teachers on their vaccine hesitancy. In Review. https://doi.org/10.21203/rs.3.rs-2110013/v1
  • Zhang, H., Li, Y., Peng, S., Jiang, Y., Jin, H., & Zhang, F. (2022). The effect of health literacy on COVID-19 vaccine hesitancy among community population in China: The moderating role of stress. Vaccine, 40(32), 4473-4478. https://doi.org/10.1016/j.vaccine.2022.06.015

Researching Relationship Between Vaccine Literacy and Vaccine Attitude

Yıl 2023, Cilt: 15 Sayı: 4, 315 - 322, 29.12.2023

Elif Uruç Öztürk Ahmet Bülbül Nurşen Talmaç

https://doi.org/10.52791/aksarayiibd.1314495

Öz

This study aims to contribute to the literature by determining individuals' vaccination literacy and attitude levels in the Eastern and Southeastern Anatolian Regions and by determining the relationship between these two variables. The research population consists of individuals who live in the Eastern and Southeastern Anatolian Region and are over 18 years old (estimated to be more than 15 million). The sample of the study consists of 439 participants with research criteria who accepted to participate in the study. The data was collected using by online survey technique (Google Forms). IBM SPSS Package Program 25 was used in the analysis of the data. Calculation of skewness and kurtosis values, Confirmatory Factor Analysis, Independent t-Test, ANOVA and Bivariate correlation analyses used to analyse the data. The analysis results show that demographic data are effective on vaccine literacy and attitude levels. There is a significant negative relationship between vaccine literacy level and vaccine attitude.

Anahtar Kelimeler

Vaccine Vaccine Attitude Vaccine Literacy

Kaynakça

  • Aygün, E. ve Tortop, H. S. (2020). Ebeveynlerin aşı tereddüt düzeylerinin ve karşıtlık nedenlerinin incelenmesi. Güncel Pediatri Dergisi, 18(3), 302.
  • Biasio, L. R., Bonaccorsi, G., Lorini, C., & Pecorelli, S. (2021). Assessing COVID-19 vaccine literacy: A preliminary online survey. Human Vaccines & Immunotherapeutics, 17(5), 1304-1312. https://doi.org/10.1080/21645515.2020.1829315
  • Çıtak, G. ve Aksoy, Ö. D. (2020). Aşılamada önemli bir engel: Aşı reddi. ERÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 7(2), 15-20.
  • Daly, M., Jones, A., & Robinson, E. (2021). Public Trust and willingness to vaccinate against COVID-19 in the US from october 14, 2020, to March 29, 2021. JAMA, 325(23), 2397-2399. https://doi.org/10.1001/jama.2021.8246
  • Dubé, E., Vivion, M., & MacDonald, N. E. (2015). Vaccine hesitancy, vaccine refusal and the anti-vaccine movement: İnfluence, impact and implications. Expert Review of Vaccines, 14(1), 99.
  • Durak, H. ve Seferoğlu, S. S. (2016). Türkiye'de sosyal medya okuryazarliği ve sosyal ağ kullanim örüntülerinin incelenmesi. Journal of International Social Research, 9(46).
  • Durmuş, A., Akbolat, M. ve Amarat, M. (2021). COVID-19 aşı okuryazarlığı ölçeği’nin Türkçe geçerlilik ve güvenirliliği. Çukurova Medical Journal, 46(2), 732-741. https://doi.org/10.17826/cumj.870432
  • Ertaş, H. ve Göde, A. (2021). Sağlık okuryazarlığı ile aşı karşıtlığı arasındaki ilişkinin incelenmesi: Üniversite öğrencileri üzerinde bir araştırma. Journal of Academic Value Studies, 7(1), 3.
  • Ferdous, M. Z., Islam, M. S., Sikder, M. T., Mosaddek, A. S. M., Zegarra-Valdivia, J. A., & Gozal, D. (2020). Knowledge, attitude, and practice regarding Covid-19 outbreak in Bangladesh: An Online-Based Cross-Sectional Study. Plos One, 15 (10), 1-17.
  • Gusar, I., Konjevoda, S., Babić, G., Hnatešen, D., Čebohin, M., Orlandini, R., & Dželalija, B. (2021). Pre-vaccination COVID-19 vaccine literacy in a croatian adult population: a cross-sectional study. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18 (13), 7073.
  • Hussain, A., Ali, S., Ahmed, M., & Hussain, S. (2018). The anti-vaccination movement: a regression in modern medicine. Cureus, 10(7).
  • Kader, Ç. (2019). Aşı karşıtlığı: Aşı karasızlığı ve aşı reddi. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi, 4(3), 377-88. Karagöz, Y., Yalman, F. ve Karaşin, Y. Covid-19’a Yönelik komplo teorilerinin aşı tereddüdüne etkisi: Aşı tutumunun aracı rolü. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 19-31.
  • Kata, A. (2010). A postmodern Pandora’s Box: Anti-vaccination misinformation on the internet. Vaccine, 28(7), 1712.
  • Kittipimpanon, K., Maneesriwongul, W., Butsing, N., Visudtibhan, P. J., & Leelacharas, S. (2022). COVID-19 vaccine literacy, attitudes, and vaccination ıntention against COVID-19 among thai older adults. Patient Preference and Adherence, 16, 2365-2374. https://doi.org/10.2147/PPA.S376311
  • Korkut, S., Ülker, T. ve Çidem, A. (2022). COVID-19 Aşı okuryazarlığı ve COVID-19 aşısına yönelik tutumları etkileyen faktörler . Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi , 11(3) , 1041-1050 . DOI: 10.37989/gumussagbil.1051425
  • Luyten, J., Bruyneel, L., & van Hoek, A. J. (2019). Assessing vaccine hesitancy in the UK population using a generalized vaccine hesitancy survey ınstrument. Vaccine, 37(18), 2494-2501.
  • Martin, L. R., & Petrie, K. J. (2017). Understanding the dimensions of anti-vaccination attitudes: The vaccination attitudes examination (VAX) scale. Annals of Behavioral Medicine, 51(5), 652-660. https://doi.org/10.1007/s12160-017-9888-y
  • Michel, J. P. ve Goldberg, J. (2021). Education, healthy ageing and vaccine literacy. The Journal of Nutrition, Health & Aging, 25(5), 698-701.
  • Montagni, I., Ouazzani-Touhami, K., Pouymayou, A., Pereira, E., Texier, N., Schück, S., & Tzourio, C. (2022). Who is hesitant about Covid-19 vaccines? The profiling of participants in a French online cohort. Revue d’Épidémiologie et de Santé Publique, 70(3), 123-131. https://doi.org/10.1016/j.respe.2022.02.004
  • Moylett, E. H., & Hanson, C. I. (2004). Mechanistic actions of the risks and adverse events associated with vaccine administration. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 114(5), 1012.
  • Öztora, S., Gokcen, G. B., & Dagdeviren, H. N. (2022). Anti-vaccination and ıts growing ımportance. Eurasian Journal of Family Medicine, 11(3), 151-156. https://doi.org/10.33880/ejfm.2022110302
  • Pala, K., Türkkan, A., Dönmez, S. ve Kalkan, Y. (2022). Bir kamu kurumu çalışanlarında COVID-19 aşı tutumu ve ilişkili etmenler. Turkish Journal of Public Health, 20(3), https://doi.org/10.20518/tjph.1105634
  • Paul, E., Steptoe, A., & Fancourt, D. (2021). Attitudes towards vaccines and intention to vaccinate against COVID-19: Implications for public health communications. The Lancet Regional Health - Europe, 1, 100012. https://doi.org/10.1016/j.lanepe.2020.100012
  • Rodríguez, C., Rueda-Medina, B., Callejas-Rubio, J. L., Ríos-Fernández, R., de la Hera-Fernández, J., & Ortego-Centeno, N. (2022). Covid-19 vaccine literacy in patients with systemic autoimmune diseases. Current Psychology, 1-16.
  • Richlin, J. B. (2023). From iatrogenesis to vaccine skepticism: US mothers’ negative vaccine perceptions and non‐vaccination practices as reverberations of medical harm. Medical Anthropology Quarterly, 37(2), 118-133.
  • Schwarzinger, M., Watson, V., Arwidson, P., Alla, F., & Luchini, S. (2021). COVID-19 vaccine hesitancy in a representative working-age population in France: A survey experiment based on vaccine characteristics. The Lancet Public Health, 6(4), e210-e221. https://doi.org/10.1016/S2468-2667(21)00012-8
  • Tamimi, H., Tahmasebi, R., Darabi, A. H., & Noroozi, A. (2021). The predictive role of vaccine literacy and vaccine hesitancy on acceptance of COVID-19 vaccination. ISMJ, 24(6), 597-609.
  • Tekinel, B. (2020). Tehlikeli olan hangisi? Aşı mı, aşı karşıtlığı mı?. Ege Tıp Bilimleri Dergisi, 3(2), 1.
  • Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakalnlığı. (2019). Türkiye’nin nüfus haritası. https://www.icisleri.gov.tr/turkiyenin-nufus-haritasi adresinden alındı.
  • Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı. (2019). Türkiye’nin nüfus haritası. https://www.icisleri.gov.tr/turkiyenin-nufus-haritasi adresinden alındı.
  • Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı Halk Sağlıkğı Genel Müdürlüğü. (2017). Bulaşıcı hastalıklarla mücadele rehberi. https://hsgm.saglik.gov.tr/dosya/mevzuat/genelge/Bulasici-Hastaliklar-ile-Mucadele-Rehberi-Genelgesi-2017-11.pdf adresinden alındı.
  • Yang, X., Wei, L., & Liu, Z. (2022). Promoting COVID-19 Vaccination Using the Health Belief Model: Does Information acquisition from divergent sources make a difference?. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(7), 3887. https://doi.org/10.3390/ijerph19073887
  • Yeşiltepe, A., & Çal, A. (2022). The effect of the health literacy levels of teachers on their vaccine hesitancy. In Review. https://doi.org/10.21203/rs.3.rs-2110013/v1
  • Zhang, H., Li, Y., Peng, S., Jiang, Y., Jin, H., & Zhang, F. (2022). The effect of health literacy on COVID-19 vaccine hesitancy among community population in China: The moderating role of stress. Vaccine, 40(32), 4473-4478. https://doi.org/10.1016/j.vaccine.2022.06.015
Toplam 34 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Kamu Yönetimi
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Elif Uruç Öztürk 0000-0001-6652-7807

Ahmet Bülbül 0000-0002-2050-5677

Nurşen Talmaç 0000-0003-0845-865X

Yayımlanma Tarihi 29 Aralık 2023
Yayımlandığı Sayı Yıl 2023Cilt: 15 Sayı: 4

Kaynak Göster

APA Uruç Öztürk, E., Bülbül, A., & Talmaç, N. (2023). Aşı Okuryazarlığı ve Aşı Tutumu Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Aksaray Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(4), 315-322. https://doi.org/10.52791/aksarayiibd.1314495
AMA Uruç Öztürk E, Bülbül A, Talmaç N. Aşı Okuryazarlığı ve Aşı Tutumu Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. ASÜ İİBF Dergisi. Aralık 2023;15(4):315-322. doi:10.52791/aksarayiibd.1314495
Chicago Uruç Öztürk, Elif, Ahmet Bülbül, ve Nurşen Talmaç. “Aşı Okuryazarlığı Ve Aşı Tutumu Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Aksaray Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 15, sy. 4 (Aralık 2023): 315-22. https://doi.org/10.52791/aksarayiibd.1314495.
EndNote Uruç Öztürk E, Bülbül A, Talmaç N (01 Aralık 2023) Aşı Okuryazarlığı ve Aşı Tutumu Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 15 4 315–322.
IEEE E. Uruç Öztürk, A. Bülbül, ve N. Talmaç, “Aşı Okuryazarlığı ve Aşı Tutumu Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”, ASÜ İİBF Dergisi, c. 15, sy. 4, ss. 315–322, 2023, doi: 10.52791/aksarayiibd.1314495.
ISNAD Uruç Öztürk, Elif vd. “Aşı Okuryazarlığı Ve Aşı Tutumu Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 15/4 (Aralık 2023), 315-322. https://doi.org/10.52791/aksarayiibd.1314495.
JAMA Uruç Öztürk E, Bülbül A, Talmaç N. Aşı Okuryazarlığı ve Aşı Tutumu Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. ASÜ İİBF Dergisi. 2023;15:315–322.
MLA Uruç Öztürk, Elif vd. “Aşı Okuryazarlığı Ve Aşı Tutumu Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Aksaray Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, c. 15, sy. 4, 2023, ss. 315-22, doi:10.52791/aksarayiibd.1314495.
Vancouver Uruç Öztürk E, Bülbül A, Talmaç N. Aşı Okuryazarlığı ve Aşı Tutumu Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. ASÜ İİBF Dergisi. 2023;15(4):315-22.
 Kapak Resmi İndir