Öz
İnsanoğlu dünyada her ne kadar birey olarak bulunsa da var olduğu ilk andan günümüze kadar içgüdüsel sebepleri bir kenara bırakırsak sosyal, ekonomik, siyasi ve kültürel nedenlerle bir arada yaşama, örgütlenme ve düzen kurma ihtiyacı hissetmiştir. Toplumun sahip olduğu doğrular, değerler, ihtiyaçlar, zorunluluklar zaman içerisinde farklı olduğundan dolayı da geliştirilen çözüm önerileri de zaman içerisinde değişiklik göstermiştir. İnsanlar, her türlü siyasi ve ekonomik sınıflandırmadan bağımsız olarak en sade haliyle yöneten ve yönetilenlerden oluşurken, sahip oldukları yönetim biçimleri de her toplum için, Türkler dâhil, tarih boyunca toplumun ihtiyaçlarına ve içinde bulunduğu sosyal ve kültürel unsurlara göre şekillenmiştir. Günümüze gelindiğinde ise en itibarlı yönetim şekli, Antik Yunan’da ilk defa tecrübe edilen ama sonradan değeri anlaşılan yönetim şekli demokrasi olmuştur. Avrupa’da yaşanan Rönesans, Reform ve Aydınlanma Dönemi sonrasında yaşanan gelişmeler demokrasi kültürünü Avrupa’da güçlendirmiştir. Osmanlı Devleti de gelişmelerden farklı bir şekilde de olsa etkilenmiş, karşılaştığı sorunları aşmak için Batı’daki gelişmeleri örnek alarak birtakım ıslahatlar yapmaya girişmiştir. Bu çalışmada, ilk olarak yönetim, devlet ve demokrasi kavramlarından kısaca bahsedilmiştir, Türklerde demokrasi ve özgürlük düşüncesi ele alınmıştır ve son olarak Osmanlı’da yeniliklere ve demokratikleşmeye yönelik atılan adımlara ilişkin değerlendirmelerde bulunulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akyıldız, A. (1998). Sened-i İttifak’ın ilk tam metni. İslam Araştırmaları Dergisi, (2), 209-222.
- Akşin, S. (1988). Şeriatçı bir ayaklanma: 31 mart olayı. İstanbul: İmge Yayınları.
- Atatürk, M. K. (2007). Nutuk. İstanbul: Alfa Basım Yayın.
- Atay, E. E. (2022). Osmanlıda devlet anlayışı. Journal of Social Sciences And Humanities, Irak’ta Osmanlı İzleri Sempozyumu, 1-20.
- Aybek, Ş. (2008). Siyaset felsefesine giriş. Ankara: Maya Akademi Yayınları.
- Ayni, A. (1961). Demokrasi nedir?. İstanbul: Baha Matbaası.
- Berkes, N. (2002). Türkiye’de çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Birecikli, İ. B. (2008). Yüzüncü yılında II. Meşrutiyet’in ilanı üzerine bir inceleme. Gazi Akademik Bakış, 2(3), 211-226.
- Dikici, M. (2005). Türklerde devlet. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Donuk, A. (1989). Eski Türk devletlerinde idari-askeri unvan ve terimler. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
- Ekinci, E.B. (2012). Osmanlı hukuku adalet ve mülk. İstanbul: Arı Sanat Yayınları.
- Ergin, O. (1977). Türk maarif tarihi. İstanbul: Eser Matbaası.
- Fanid, N.A. ve Yılmazer, D. (2017). Siyasi alanda demokratikleşme hareketlerinin toplumsal alandaki realitesi (1808-1909). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İİBF Dergisi, 4(2), 48-64.
- Göktürk, İ. (2020). Temel kaynaklardan hareketle Türk devlet geleneğinde meşruluğun dayanakları. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(2), 1079-1099.
- Göze, A. (2017). Siyasal düşünceler ve yönetimler. 17. Baskı. İstanbul: Beta Yayınevi.
- Güneş, İ. (2020). Teşkilatı Esasiye Kanunu’nun (1921 Anayasası’nın) yapılış süreci. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 233-256.
- Huntington, S.(2011). Üçüncü dalga: Geç yirminci yüzyılda demokratikleşme. (Çev. Özbudun, E.), Ankara: Kilit Yayınları.
- İba, Ş. (2021). 1924 Anayasası’nın hazırlık ve kanunlaşma süreci üzerine. Yasama Dergisi, (44), 43-60.
- Kabacalı, A. (2011). II.Mahmud: Osmanlı yenileşmesinde bir çığır açıcı. İstanbul: DenizBank Yayınları.
- Kafesoğlu, İ. (1983). Türk milli kültürü. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
- Kapani, M. (1989). Politika bilimine giriş. Ankara: Bilgi Yayınevi.
- Karal, E. Z. (1961a). Osmanlı tarihi, Cilt 5, 2. Baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Karal, E. Z. (1961b). Osmanlı tarihi, Cilt 6, 2. Baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Karal, E. Z. (1961c). Osmanlı tarihi, Cilt 7, 2. Baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Karal, E. Z. (1961d). Osmanlı tarihi, Cilt 8, 2. Baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Karpat, K. H. (2010). Türk demokrasi tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
- Kayalı, K. (1985). Osmanlı Devleti’nde yenileşme hareketleri ve ordu. Tanizamat’tan Cumhuriyete Türkiye ansiklopedisi, Cilt 5, İstanbul: İletişim Yayınları.
- Kenan, S. (2010). Nizam-ı Kadim’den Nizam-ı Cedid’e III.Selim ve dönemi. İstanbul: İSAM Yayınları.
- Kili, S. (1986). Türk siyasal hayatının gelişimi. İstanbul: Beta Yayınları.
- Koçak, B. (2019). Cumhuriyetin kökenleri: On dokuzuncu yüzyılda Osmanlı modernleşmesi. İmgelem. 3(5), 207-238.
- Koçak, B. ve Sancaktutan, E. (2021). Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Dönemi yenilikleri: Tanzimat Fermanı sonrası yeni kurumlar. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 56(3), 1936-1948.
- Kunt, M. ve Akşin, S. (2000). Türkiye tarihi, Cilt III, İstanbul: Cem Yayınevi.
- Niyazi, M. (1996). Türk devlet felsefesi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- Ortaylı, İ. (2017). İmparatorluğun en uzun yüzyılı. İstanbul: Timaş Yayınları.
- Öklem, N. (1972). Saltanatın kaldırılması. İzmir: İstiklâl Matbaası.
- Özbudun, E. (1992). 1921 Anayasası. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
- Özdemir, G. (2017). Demokratikleşme kavramı bağlamında Arap demokratikleşmesine ilişkin bir değerlendirme. TESAM Akademi Dergisi, 4(1), 9-54.
- Özdemir, G. (2018). Huntington’un demokratikleşme dalgaları bağlamında Türk demokratikleşmesine bakış ve 15 Temmuz’un önemi. Türkiye Siyaset Bilimi Dergisi, 1(1), 17-35.
- Özkaya, Ö. (2020). Devlet olgusu üzerine bir değerlendirme. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, (16), 317-352.
- Pamir, A. (2004). Osmanlı egemenlik anlayışında Sened-i İttifak’ın yeri. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 53(2), 61-82.
- Sander, O. (2016). Anka’nın yükselişi ve düşüşü: Osmanlı tarihi üzerine bir deneme. Ankara: İmge Kitabevi.
- Sander, O. (2006). Siyasi tarih: İlkçağlardan 1918’e. 15. Baskı. Ankara: İmge Kitabevi.
- Shaw. S.J. (2008). Eski ve yeni arasında: Sultan III. Selim yönetiminde Osmanlı İmparatorluğu. (Çev. Hür Güldü), İstanbul: Kapı Yayınları.
- Soysal, M. ve Sağlam, F. (1983). Türkiye’de anayasalar. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt I, İstanbul: İletişim Yayınları.
- Tanör, B. (2016). Osmanlı Türk anayasal gelişmeleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Tanör, B. (1985). Anayasal gelişmelere toplu bakış. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt I, İstanbul: İletişim Yayınları.
- Teziç, E. (1996). Anayasa hukuku (Genel Esaslar). 3.Baskı. İstanbul: Beta Basım Yayın.
- Tunaya, T.Z. (1996). Türkiye’nin siyasi hayatında batılılaşma hareketleri. İstanbul: Arba Yayınları.
- Türk Dil Kurumu (2019). Türk Dil Kurumu sözlüğü. 11. Baskı. Ankara.
- Ubicini, H.A. (1998). Osmanlı’da modernleşme sancısı. (Çev: Aydın, C.), İstanbul: Timaş Yayınları.
- Vergin, N. (2007). Siyasetin sosyolojisi: Kavramlar, tanımlar, yaklaşımlar. 7. Baskı. Ankara: Bağlam Yayıncılık.
- Yılmaz, D. (2001). Osmanlı’nın son yüz yılı: Cumhuriyete giden yol. Konya: Çizgi Kitabevi.
- Zürcher, E. (2006). Modernleşen Türkiye’nin tarihi. (Çev: Gönen, Y.S.), 20. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.
Öz
Although human beings exist as individuals in the world, from the first moment of their existence to the present day, if we leave aside the instinctive reasons, they have felt the need to live together, organize and establish order for social, economic, political and cultural reasons. Since the truths, values, needs and obligations of the society were different over time, the solution proposals developed also changed over time. While people consist of those who rule and are governed in their simplest form, independent of all political and economic classifications, their forms of government have been shaped according to the needs of the society and the social and cultural elements it is in throughout history, including the Turks. When it comes to today, the most prestigious form of government has been democracy, which was experienced for the first time in Ancient Greece, but whose value was understood later. The developments after the Renaissance, Reformation and Enlightenment periods in Europe strengthened the culture of democracy in Europe. The Ottoman Empire was also affected by the developments, albeit in a different way, and tried to make some reforms by taking the developments in the West as an example in order to overcome the problems it faced. In this study, firstly, the concepts of administration, state and democracy were briefly mentioned, the idea of democracy and freedom in Turks was discussed, and finally, evaluations were made about the steps taken towards innovation and democratization in the Ottoman Empire.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akyıldız, A. (1998). Sened-i İttifak’ın ilk tam metni. İslam Araştırmaları Dergisi, (2), 209-222.
- Akşin, S. (1988). Şeriatçı bir ayaklanma: 31 mart olayı. İstanbul: İmge Yayınları.
- Atatürk, M. K. (2007). Nutuk. İstanbul: Alfa Basım Yayın.
- Atay, E. E. (2022). Osmanlıda devlet anlayışı. Journal of Social Sciences And Humanities, Irak’ta Osmanlı İzleri Sempozyumu, 1-20.
- Aybek, Ş. (2008). Siyaset felsefesine giriş. Ankara: Maya Akademi Yayınları.
- Ayni, A. (1961). Demokrasi nedir?. İstanbul: Baha Matbaası.
- Berkes, N. (2002). Türkiye’de çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Birecikli, İ. B. (2008). Yüzüncü yılında II. Meşrutiyet’in ilanı üzerine bir inceleme. Gazi Akademik Bakış, 2(3), 211-226.
- Dikici, M. (2005). Türklerde devlet. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Donuk, A. (1989). Eski Türk devletlerinde idari-askeri unvan ve terimler. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
- Ekinci, E.B. (2012). Osmanlı hukuku adalet ve mülk. İstanbul: Arı Sanat Yayınları.
- Ergin, O. (1977). Türk maarif tarihi. İstanbul: Eser Matbaası.
- Fanid, N.A. ve Yılmazer, D. (2017). Siyasi alanda demokratikleşme hareketlerinin toplumsal alandaki realitesi (1808-1909). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İİBF Dergisi, 4(2), 48-64.
- Göktürk, İ. (2020). Temel kaynaklardan hareketle Türk devlet geleneğinde meşruluğun dayanakları. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(2), 1079-1099.
- Göze, A. (2017). Siyasal düşünceler ve yönetimler. 17. Baskı. İstanbul: Beta Yayınevi.
- Güneş, İ. (2020). Teşkilatı Esasiye Kanunu’nun (1921 Anayasası’nın) yapılış süreci. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 233-256.
- Huntington, S.(2011). Üçüncü dalga: Geç yirminci yüzyılda demokratikleşme. (Çev. Özbudun, E.), Ankara: Kilit Yayınları.
- İba, Ş. (2021). 1924 Anayasası’nın hazırlık ve kanunlaşma süreci üzerine. Yasama Dergisi, (44), 43-60.
- Kabacalı, A. (2011). II.Mahmud: Osmanlı yenileşmesinde bir çığır açıcı. İstanbul: DenizBank Yayınları.
- Kafesoğlu, İ. (1983). Türk milli kültürü. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
- Kapani, M. (1989). Politika bilimine giriş. Ankara: Bilgi Yayınevi.
- Karal, E. Z. (1961a). Osmanlı tarihi, Cilt 5, 2. Baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Karal, E. Z. (1961b). Osmanlı tarihi, Cilt 6, 2. Baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Karal, E. Z. (1961c). Osmanlı tarihi, Cilt 7, 2. Baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Karal, E. Z. (1961d). Osmanlı tarihi, Cilt 8, 2. Baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Karpat, K. H. (2010). Türk demokrasi tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
- Kayalı, K. (1985). Osmanlı Devleti’nde yenileşme hareketleri ve ordu. Tanizamat’tan Cumhuriyete Türkiye ansiklopedisi, Cilt 5, İstanbul: İletişim Yayınları.
- Kenan, S. (2010). Nizam-ı Kadim’den Nizam-ı Cedid’e III.Selim ve dönemi. İstanbul: İSAM Yayınları.
- Kili, S. (1986). Türk siyasal hayatının gelişimi. İstanbul: Beta Yayınları.
- Koçak, B. (2019). Cumhuriyetin kökenleri: On dokuzuncu yüzyılda Osmanlı modernleşmesi. İmgelem. 3(5), 207-238.
- Koçak, B. ve Sancaktutan, E. (2021). Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Dönemi yenilikleri: Tanzimat Fermanı sonrası yeni kurumlar. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 56(3), 1936-1948.
- Kunt, M. ve Akşin, S. (2000). Türkiye tarihi, Cilt III, İstanbul: Cem Yayınevi.
- Niyazi, M. (1996). Türk devlet felsefesi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
- Ortaylı, İ. (2017). İmparatorluğun en uzun yüzyılı. İstanbul: Timaş Yayınları.
- Öklem, N. (1972). Saltanatın kaldırılması. İzmir: İstiklâl Matbaası.
- Özbudun, E. (1992). 1921 Anayasası. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
- Özdemir, G. (2017). Demokratikleşme kavramı bağlamında Arap demokratikleşmesine ilişkin bir değerlendirme. TESAM Akademi Dergisi, 4(1), 9-54.
- Özdemir, G. (2018). Huntington’un demokratikleşme dalgaları bağlamında Türk demokratikleşmesine bakış ve 15 Temmuz’un önemi. Türkiye Siyaset Bilimi Dergisi, 1(1), 17-35.
- Özkaya, Ö. (2020). Devlet olgusu üzerine bir değerlendirme. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, (16), 317-352.
- Pamir, A. (2004). Osmanlı egemenlik anlayışında Sened-i İttifak’ın yeri. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 53(2), 61-82.
- Sander, O. (2016). Anka’nın yükselişi ve düşüşü: Osmanlı tarihi üzerine bir deneme. Ankara: İmge Kitabevi.
- Sander, O. (2006). Siyasi tarih: İlkçağlardan 1918’e. 15. Baskı. Ankara: İmge Kitabevi.
- Shaw. S.J. (2008). Eski ve yeni arasında: Sultan III. Selim yönetiminde Osmanlı İmparatorluğu. (Çev. Hür Güldü), İstanbul: Kapı Yayınları.
- Soysal, M. ve Sağlam, F. (1983). Türkiye’de anayasalar. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt I, İstanbul: İletişim Yayınları.
- Tanör, B. (2016). Osmanlı Türk anayasal gelişmeleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Tanör, B. (1985). Anayasal gelişmelere toplu bakış. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt I, İstanbul: İletişim Yayınları.
- Teziç, E. (1996). Anayasa hukuku (Genel Esaslar). 3.Baskı. İstanbul: Beta Basım Yayın.
- Tunaya, T.Z. (1996). Türkiye’nin siyasi hayatında batılılaşma hareketleri. İstanbul: Arba Yayınları.
- Türk Dil Kurumu (2019). Türk Dil Kurumu sözlüğü. 11. Baskı. Ankara.
- Ubicini, H.A. (1998). Osmanlı’da modernleşme sancısı. (Çev: Aydın, C.), İstanbul: Timaş Yayınları.
- Vergin, N. (2007). Siyasetin sosyolojisi: Kavramlar, tanımlar, yaklaşımlar. 7. Baskı. Ankara: Bağlam Yayıncılık.
- Yılmaz, D. (2001). Osmanlı’nın son yüz yılı: Cumhuriyete giden yol. Konya: Çizgi Kitabevi.
- Zürcher, E. (2006). Modernleşen Türkiye’nin tarihi. (Çev: Gönen, Y.S.), 20. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Derleme Makale |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Eylül 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 |